UTKU REYHAN
2 Mart'ta Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği (BSYD), Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğüne resmi bir yazı iletti. Yazıda RusyaUkrayna gerilimi nedeniyle ayçiçiçek yağının fiyatının uluslararası piyasalarda bin 400 dolardan 2 bin dolara tırmandığı, yağ stoklarının ancak Nisan ortasına yetecek kadar kaldığı, sektöre ait ham ayçiçek yağı yüklü 1516 geminin Azak Denizindeki Rusya'ya ait Rostov limanında beklediği bilgisi verilerek bunların Türkiye'ye ulaşması için Rusya ile Dışişleri Bakanlığı ve Rusya Büyükelçiliğimiz nezdinde görüşmelerin yapılması talebi yer aldı.
Bu yazışma ismini vermek istemeyen bir BSYD yetkilisinin gazetemize verdiği bilgiye göre medyaya ve sosyal medyaya sızdırıldı. 2 Mart tarihli yazı, 3 Mart tarihli gazetelerde, internet sitelerinde ve TV haber bültenlerinde '1 aylık yağ kaldı' başlığıyla yer aldı.
Haberin yayılmasıyla birlikte marketlerde yağ kuyrukları oluştu. İnternet siteleri ve sosyal medyada ayçiçek yağı almak için birbirini ezen insanların olduğu izdiham görüntüleri yer aldı. Vatandaş 20 ila 100 TL zamlanmış 5 litrelik ayçiçek yağlarını kapıştı.
BSYD Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil 3 Mart'ta sızdırılan haberin ardından 4 Mart'ta Anadolu Ajansına demeç verdi. Büyükhelvacıgil, hammadde konusunda sıkıntı yaşandığını tekrar ifade etti. Panik havasının 45 Mart'ta da devam etmesi üzerine Tarım ve Orman Bakanlığı bir açıklama yayınladı. Bakan Vahit Kirişçi'nin duyurduğu açıklamada, "Ülkemizin 11,5 aylık tüketimimize ancak yetecek kadar ayçiçeği tohumu ve yağı stoku bulunduğu iddiaları tamamıyla gerçek dışıdır." ifadesini kullanılarak BSYD'nin iddiaları net biçimde yalanlandı. Açıklamada fiyat ve stok yetersizliği ile ilgili iddialar 'spekülasyon' olarak nitelendirildi. Hükümet, fiyat artışının önüne geçmek için ayçiçek tohumu ve yağında gümrük vergisini sıfırladı. Resmi gazetede yayınlanan karara göre bu uygulama 30 Haziran'a kadar sürecek.
Hazine ve Maliye Baknı Nureddin Nebati de dün yaptığı açıklamada 'Stoklardaki ayçiçek yağı hiçbir şey yapmasak temmuza kadar yeter.” bilgisini verdi. Nebati, “Bunun altında kalırsınız. Türkiye bir savaş ülkesi değil bir tarım ülkesi. Böyle bir ülkede sanki yağ kıtlığı varmış gibi sanal ortamda sonradan üretilmiş, bir indirim kampanyasındaki görüntülerle desteklenen yağ bitmiştir gibi yapanlarla bir iletişimimiz olacak. Kimsenin Türkiye'nin üzerinde oyun oynamasına izin vermeyiz.” dedi.
"Stoklar tükeniyor" iddiasının sahibi olan BSYD'nin yönetim kurulundaki iki şirket dikkat çekiyor. Çok sayıda gıda ürününün yanı sıra Turyağ ve Ufa markalarıyla catering sektörüne yönelik ayçiçek yağı üretimi yapan ABD'li Cargill şirketinin temsilcisi Alkan Yüksel, yönetim kurulu üyesi.
Yudum Gıda adına da Aysun Aras, Derneğin yönetiminde yer alıyor. Yudum, Suudi Arabistan Kraliyet Ailesine ait Savola Gıda'nın bir markası. Türkiye'deki bitkisel yağ pazarının 1 numarası olan Savola'ya, 28 Ekim 2021'de Rekabet Kurulu tarafından 22 Milyon TL ceza kesilmişti. Savola'nın 5 büyük zincir marketle (MİGROS, BİM, ŞOK, A101, CarrefourSA) anlaşarak fiyat belirlediği, fiyat geçişlerini dayattığı, küçük marketlere de fiyat yükseltme baskısı yaptığı ceza kararının gerekçesinde ifade edilmişti. Bu cezaya tepki gösteren kendisi de yağ üreticisi ve tüccarı olan İyi Parti milletvekli ve BSYD üyesi Lütfü Türkkan sosyal medyadan "Yahu beceriksizliğinizin faturasını başkalarına kesmekten ne zaman vazgeçeceksiniz?" ifadeleriyle Rekabet Kurulu'nu hedef alarak sektör mensubu Savola'ya sahip çıkmıştı.
Yudum, Sırma, Egemden gibi markalara sahip olan Savola Gıda, Suudi Arabistan tarafından Türk ürünlerine uygulanan boykot kampanyasında da aktif rol oynamıştı. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği yönetiminde bulunan Savola'nın Suudi Arabistan'daki hızlı yemek (fast food) markası Herfy ve zincir market Hyper Panda, Ekim 2020'da Türk malları satmama kararı almış, bunu da sosyal medyadan ve reyonlara astıkları yazılarla ilan etmişlerdi.
Öte yandan piyasadaki yağ stokunun azalmasında üretici ve tedarikçilerin ürünleri iç pazara vermek yerine ihracat için stoklamalarının etkili olduğu iddiası da gündemde. Ticaret Bakanlığı 4 Mart'ta yayınladığı tebliğle ayçiçek tohumu ve yağı ile bunların fraksiyonlarının ihracında serbestlik yerine dönemsel olarak düzenlenmesi kararlaştırıldı. Aydınlık’ın edinidiği bilgilere göre yakında ihracatın durdurulmasına karar verilecek.
Gerçeğe dayanmadığı Bakanlık tarafından açıklanan '1 aylık yağ kaldı' iddiası üzerine başlayan panikle kısa sürede zamlı fiyattan yapılan yüksek satış soruları da beraberinde getirdi. Aydınlık bu soruları Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği'ne de iletti. Henüz bir yanıt gelmedi. Gelecek yanıtı gazetemizde yayımlamaya hazırız.