TBMM idam cezası kararlarının anatomisini gözler önüne serdi

TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı'nın çalışması, son dönemde belli suçlar açısından geri getirilmesi tartışılan idam cezası kararlarının anatomisini gözler önüne serdi. Türkiye'de uygulanan 712 idamın gerekçelerini ortaya koyan rapora göre, en çok idam cezası "öldürme" nedeniyle verildi. 513 kişi öldürme suçundan idam edildi.

Milliyet'in kamuoyuna duyurduğu TBMM'nin son idam çalışmasına göre, 1920 ile 1984 arasındaki 64 yıllık dönemde, 15'i kadın olmak üzere 712 kişi idam edildi. Mahkûmlar ve infazlara ilişkin olarak çıkarılan istatistiklere göre söz konusu dönemde toplam 717 idam kararı verildi, ancak bunlardan beşi çeşitli sebeplerle infaz edilmedi.

Yaş ortalaması 30.9

1924, 1940, 19521957 arası, 19651970 arası, 19731979 arası ve 1985 ila 2004 arasında toplam 37 yıl ölüm cezası infazı gerçekleştirilmedi. İdama mahkûm edilenlerin 15'i kadın,702'si erkekti. En kısa ölüm bekleyişi süresi ise iki mahkûmun, karardan bir gün sonra idam edilmesi şeklinde gerçekleşti. En uzun ölüm bekleyiş süresi ise 95 ay 12 gün oldu. Mahkûmların yaş ortalaması ise 30.9 yaş olarak belirlendi.

Araştırmaya göre, en çok idam cezası "öldürme" nedeniyle verildi. Gerekçesi kasten öldürme olarak öne çıkan 513 idam kararı, ağır ceza mahkemeleri ile askeri mahkemeler tarafından alındı. Bu kararlar TBMM, MGK, Cumhuriyet Senatosu ve Milli Birlik Komitesi tarafından onandı.

Günümüzde de tartışılan tecavüz, cinsel saldırı sonrası öldürme olayları için idam cezasının geri gelmesi konusunda, geçmişte de katı tavır sergilendiği idam kararlarıyla görüldü. Tecavüz, ırza geçme ve kaçırdıktan sonra öldürme suçu nedeniyle 40 idam gerçekleşti. Hırsızlık yaparken öldürme için 32 idam, gasp, yol kesme ve soygun sırasında öldürmeye ise 33 idam kararı verildi. Askeri Mahkemelerce "düşman tarafına firar etme" suçu nedeniyle dokuz idam uygulandı. Vatana ihanet suçundan ise 23 kişi idam sehpasına çıktı.

'Menemen'de 28 idam

Türkiye'nin belli bir toprak parçasını ayırarak "Kürdistan" kurmak için gerçekleştirilen terör eylemleri de idam ile cezalandırıldı. 1939'da "Kürdistan Hükümeti" kurma girişimleri belirlendi. Mehmetoğlu Bozanlı Gürsoy "Kürt Hükümeti kurmak için cemiyet teşkili ve kırk beş kişilik bir çete ile köy ve karakol basma ve jandarma öldürme" suçundan idam edildi.

İzmir'in Menemen ilçesinde öğretmenyedek subay Mustafa Fehmi Kubilay'ın bir grup tarafından öldürülmesiyle başlayan, Menemen olayları sonrasında Divan Harp Mahkemesi'nde yargılanan 28 kişi ile ülke topraklarının bir kısmını devlet idaresinden ayırmak amacıyla eylem yapan ASALA terör örgütü üyesi Levon Ekmekciyan da idam edilenler listesinde yer aldı.

Darbelerin idamları

İdam cezasının en çok darbeler sonrası askeri rejim dönemleri ve siyasi saiklerle infaz edildiği tespitinin yapıldığı çalışmada, 27 Mayıs 1960 Darbesi'den sonra dönemin Başbakanı Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idamları yer aldı. 20 Mayıs 1963 ayaklanması sonrasında, daha önce 22 Şubat 1962 ayaklanmasında affedilen Talat Aydemir ve arkadaşları idam edildi. 12 Mart 1971 Muhtırası da 17 kişiyi idama gönderdi.

İdam edilen son kadın hükümlü

1971'in 18 Temmuz'u ile 28 Temmuz'u arasında tamamı adli suçlu 14 hüküm infaz edildi. Bunların içinde 25 Temmuz 1971'de İzmir'de asılan Kadriye Partici, Türkiye'de idam edilen son kadın hükümlü oldu.

12 Eylül'de 50 infaz

1972'den sonra, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi'ne kadar ölüm cezaları uygulanmadı. 12 Eylül sonrası siyasi hükümlülerin yanısıra, cezası o zaman kadar uygulanmamış adli hükümlülerin infazları gerçekleştirildi. İdam cezası istenen 517 sanıktan 124'ne ceza verildi. 54'nün cezası onanırken, 50'si infaz edildi.