Her depremde aynı soru: Nerede toplanacağız?

İstanbul 23 Nisan 2025 günü sekiz depremle sarsıldı. 6.2 büyüklüğündeki deprem milyonlarca kent sakinini sokağa dökerken, toplanma alanları yeniden gündem oldu.

İstanbul'da, bugün gerçekleşen ve büyük paniğe sebep olan en büyüğü 6.2 şiddetindeki sekiz deprem toplanma alanlarını gündeme getirdi.

17 Ağustos 1999'da gerçekleşen büyük depremin ardından toplanma alanlarına alışveriş merkezleri yapılması ve yurttaşların olası bir büyük depremde nereye gideceklerini bilmemesi, hâlâ depremden ders alınmadığını gösteriyor.

Yurttaşlar, depremlerin ardından nerelerde toplanacağını bilemedi. GSM operatörlerinin de çalışmaması paniği artırdı.

17 bin 480 kişinin yaşamını yitirdiği 23 bin kişinin yaralandığı, 600 bin kişinin de evsiz kaldığı 17 Ağustos depreminin üzerinden 25 yıl geçmesine rağmen gerekli derslerin çıkarılmadığı görüldü.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası’na göre Türkiye’nin yüzde 92’sinin deprem kuşağında yer alıyor ve bu bölgelerde nüfusun yüzde 95’i yaşıyor. Bunun yanı sıra 20 milyon yapı var ve bu yapıların yarısı ruhsatsız ve kaçak. İstanbul için bu sayı iki milyon civarında. Bu zaman zarfında kentleşme ve yapılaşmada önemli hatalar yapıldı. İmar affı bu hatalardan en sonuncusu.

NEREDE TOPLANACAĞIZ?

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) kentteki 39 ilçenin afet sonrası "Toplanma ve Geçici Barınma Alanları"nı belirleyerek https://harita.istanbul/ adresinde yayınladı.

Harita incelendiğinde ortaya ilginç bir sonuç çıktı. "Toplanma alanları" içinde AVM'lerin önündeki meydanların ve mezarlıkların, "geçici barınma alanları" içinde de AVM binalarının olması dikkat çekti. Deprem nedeniyle konutları kullanılamaz hale gelen nüfusun barınma ihtiyacının karşılanacağı "geçici barınma alanları" olarak millet bahçeleri, stadyumlar, meydanlar, açık spor alanları, parklar, askeri alanlar, spor tesisler ve AVM'ler belirlendi. Bu alanlar içinde Sultanahmet Meydanı, Taksim Meydanı ve Gezi Parkı'nın yanı sıra, AVM'ler de yer aldı.

MEZARLIKLAR TOPLANMA ALANI

Afet sırasında ve sonrasından insanların acilen ulaşacağı, büyük şoku atlatabilmeleri yakınları ile bir araya gelebilmeleri ve haberleşmelerine imkan veren küçük ölçekli "toplanma alanları" da AVM meydanları, açık otoparklar, mezarlıklar, eğitim, dini tesis ve resmi kurumların bahçeleri olarak belirlendi.

AVM'LERİN İŞGALİ

İstanbul’da afet toplanma alanı olarak belirlenen 493 bölgeden bugüne dek 416 tanesi, alışveriş merkezi, rezidans ve gökdelene, kentin hemen her yerindeki acil ulaşım yolları da otoparklara dönüştürülmüş durumda. Geriye kalan 77 afet toplanma alanı da, yurttaş tarafından ya bilinmiyor ya da herhangi bir afet halinde toplanmaya uygun değil. Zeytinburnu, Gaziosmanpaşa, Fatih gibi ilçelerde deprem sırasında toplanma alanı yok.

İstanbul Planlama Ajansı, 2024 yılında kentteki alışveriş merkezleriyle ilgili dikkat çeken bir rapor hazırladı. Türkiye’deki 455 alışveriş merkezinin (AVM) 133’ünün bulunduğu İstanbul’da deprem toplanma alanları AVM'lere dönüştürülmüş durumda. İstanbul’da en az 42 bin 200 kişinin deprem sonrası barınma ihtiyacını karşılayabileceği büyüklükteki toplam alanda, 95 adet 20 bin metrekarenin üstünde AVM bulunuyor.

DEPREM TOPLANMA ALANLARINDA HANGİ AVM’LER BULUNUYOR?

İnşaat Mühendisleri Odası’nın verilerine göre 1999-2003 arasında deprem toplanma alanı olarak belirlenen ancak daha sonra imara açılan noktalar arasında Torun Center’ın yükseldiği Ali Sami Yen Stadı, Zorlu AVM’nin yer aldığı Zincirlikuyu’daki Karayolları 17'nci Bölge Müdürlüğü arazisi, Akasya AVM’nin yer aldığı Acıbadem’deki eski Otosan Fabrikası arazisi, Bakırköy’deki Marmara ve İstanbul Forum AVM’nin arazisi bulunuyor. Raporda, deprem toplanma alanları da dahil olmak üzere kamuya ait iken alışveriş merkezlerine dönüştürülen alanlar şöyle sıralandı:

* Akmerkez (1993): Cumhuriyet Parkı’nın bir kısmı özelleştirilerek alışveriş merkezine dönüştürülmüştür. Bu dönüşüm, pek çok yerde olduğu gibi bu bölgede de yetersiz olan yeşil alanların daha da azalmasına neden olmuştur.

* Cevahir Alışveriş Merkezi (2005): 1912 yılında atlı tramvay deposu ve ahırlar, 1946 yılında atlı tramvaylar kalktığında elektrikli tramvaylar, sonrasında da troleybüs ve otobüslerin garajı olarak kullanılan alana inşa edilmiştir.

* Kanyon AVM (2006): Eski İETT garajının bulunduğu alanın özelleştirilmesi ile inşa edilmiştir.

* City’s Nişantaşı (2008): Eski İtfaiye Meydanı ve itfaiye binasının bulunduğu alan özelleştirilerek inşa edilmiştir.

* Zorlu Center (2013): Eski Karayolları Genel Müdürlüğü’ne ait olan geniş arazinin bulunduğu alanın özelleştirilmesi ile inşa edilmiştir. Arazi, deprem toplanma alanı olarak belirlenmişti.

* Astoria AVM (2014): Eski Mecidiyeköy Askerlik Şubesi arazisi üzerine inşa edilmiştir.

* Akasya AVM (2014): Eski Ford Otosan Fabrikası arazisine inşa edilmiştir.Bu arazi de deprem sonrası toplanma alanıydı.

* Torun Center (2017): Eski Ali Sami Yen Stadyumu’nun bulunduğu alandır. 1999 depremi sonrasında toplanma alanı olarak belirlenmişti.

Nefes