Türkiye’nin en büyük banknotu olan 200 TL, 2009’da piyasaya sürüldüğünde 120 dolarlık değeriyle dikkat çekmişti. Ancak geçen 15 yılda enflasyonun etkisiyle alım gücü ciddi şekilde eridi. Haber Hürriyeti’nin yaptığı analize göre 2009’da 20 kilo beyaz peynir veya 14 kilo dana eti alınabilen 200 TL, Nisan 2025 itibarıyla yalnızca 5 dolar değerinde. Bugün 350 TL’ye ulaşan beyaz peynir fiyatıyla 1 kilo bile alınamazken, dana eti kilosu 650 TL’ye çıkarak 200 TL ile 300 gram et alımı ancak mümkün kılıyor. Bu durum, piyasada daha büyük kupürlü banknotlara olan ihtiyacı gündeme getirirken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) basım maliyetleri de tartışma konusu oldu.
200 TL’NİN ALIM GÜCÜ EROZYONA UĞRADI
2009’da tanıtıldığında 200 TL, 10 buçuk TL’lik beyaz peynir fiyatıyla yaklaşık 19 kilo peynir, 14 TL’lik dana etiyle ise 14,3 kilo et satın alabiliyordu. Ancak 2018’den itibaren hızlanan enflasyon özellikle 2020’li yıllarda üç haneli seviyelere ulaşarak banknotun değerini sert şekilde düşürdü. Nisan 2025’te 1 doların 40 TL’ye dayandığı bir ortamda, 200 TL’nin alım gücü 5 dolar civarına geriledi. Bu erozyon, çarşı-pazarda vatandaşlar tarafından net bir şekilde hissedilirken, iş dünyası ve ekonomistler daha büyük kupürlü banknotların basılması gerektiğini savunuyor.
PİYASADAN BÜYÜK BANKNOT ÇAĞRISI
Ekonomistler, 2009’daki 120 dolarlık alım gücünü baz alarak günümüz koşullarında en büyük banknotun 5 bin TL civarında olması gerektiğini hesaplıyor. Ancak piyasa temsilcileri, 500 TL veya 1000 TL’lik banknotların dahi yeterli olacağını ifade ediyor. TCMB’ye yakın kaynaklar ve ekonomi uzmanları, büyük kupür basımının henüz planlanmadığını belirtiyor. Kulislerde, hükümetin enflasyonun yüksekliğini resmen kabul etmek istememesi nedeniyle bu adıma mesafeli durduğu konuşuluyor. Hükümetin, muhalefetin “Paramızı pul ettiniz” eleştirilerinden kaçınmak için 200 TL’de ısrar ettiği öne sürülüyor.
4 YILDA 171 MİLYON DOLARA SADECE BANKNOT BASILDI
TCMB Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, dolaşımdaki banknot sayısı 2022’de 3,54 milyar adetken, 2024’te 5 milyara yaklaştı. Bu artışın büyük kısmı, enflasyon nedeniyle 200 TL’lik banknotlara olan talepten kaynaklandı. 2022’de 493 milyon adet 200 TL basılırken, 2023 ve 2024’te bu sayı 1 milyonu geçti. Ancak bu yoğun basım, maliyetleri artırıyor. TCMB’nin 2021’de banknot kâğıdı ve mürekkep giderleri 265 milyon TL (30 milyon dolar) iken, 2022’de 508 milyon TL’ye (40 milyon dolar) yükseldi. 2023’te 48 milyon dolar, 2024’te ise 53 milyon dolar olarak tahmin ediliyor. Bu da 4 yıllık bir sürede 171 milyon dolar yapıyor. 100 banknotun basım maliyeti ise 2021’de 1 dolar iken, 2024’te 1,25 dolara çıktı; bu da yüzde 25’lik bir artış anlamına geliyor.
MİLYON DOLARLAR ÇÖPE GİDİYOR
Uzmanlara göre, 1000 TL’lik banknot basılması halinde 53 milyon dolarlık mevcut maliyet 10 milyon dolara, 500 TL’lik banknotla ise 20 milyon dolara inebilir. Son iki yılda büyük kupür basılmaması, Türkiye’ye 50 milyon dolardan fazla ek maliyete neden oldu.
Yeniçağ
