Atatürk İlk Uçak Fabrikamızı Kurdu

Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Uçak Sanayi ve TOMTAŞ Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in temellerini atarken, havacılık sanayiye de büyük önem vermiştir. Gazi Paşa’nın bu ülkeye, bu millete kazandırmış olduğu en büyük eserlerden biri de Kayseri’de kurmuş olduğu uçak fabrikasıdır.Paşa, çöp olarak görülen ve eskimiş olan teknolojilerin, özellikle ekonomik olarak zor zamanlarda, büyük paralar vererek ülkeye getirilmesine karşı çıkmış ve yerlisanayinin gelişmesi için birçok adım atmıştır. Bunlardan biri ve en büyüklerinden biri de Kayseri Uçak Fabrikası’dır. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda devletin bütçesine göre büyük maliyeti olduğu için ilk olarak Alman firma J​un­kers ile ser­ma­ye tu­ta­rı yak­la­şık 3,5 mil­yon TL olan bir anlaşma yapılmıştı. Ancak firma ile daha ilk başlarda sorunlar çıkmaya başlamış ve firmanın iflasa sürüklenmesiyle, ortaklığın ismi Tay­ya­re ve Mo­tor Türk Ano­nim Şir­ke­ti yani TOMTAŞ olarak değiştirilmiştir. Merkezi Ankara olan şirketin sermayesi 125.000 TL olarak Türk Hava Kurumu tarafından ödenmiş ve uçakların bakımının Eskişehir’deki tesislerde yapılması kararlaştırılmıştır. TOMTAŞ 1926’da 50 Türk, 120 Al­man per­so­nel ile ­ça­lış­ma­ya baş­la­mış­ ve 1 yıl içinde A–20, F–13 ve G–23 uçak­la­rı­nın ba­kım ve ona­rımına başlanmıştır. Kayseri Uçak Fabrikası Junkers firmasının ekonomik sıkıntılarından, dönemin ekonomik şartlarından dolayı ve kurumun siyasi tartışmalara ve müdahalelere açık olması sebebiyle TOMTAŞ bir süre sonra kapanmış ve Türk Tay­ya­re Ce­mi­ye­ti’ne dev­re­dil­miş­tir. Ancak devredilen fabrika Milli Savunma Bakanlığı tarafından tekrar açılmıştır. İlk müdürü Hv. Bnb. Mu­rat Ba­şa­ran olan fabrika, Amerika ile lisans anlaşmaları yaparak uçak üretimine başlamış ve zamanla piyasada söz sahibi olmuştur. 1931 yılında tamamen Mil­li Sa­vun­ma Ba­kan­lı­ğı­na dev­re­di­len fabrika, 1935 yılına kadar üç fark­lı tip­te 50 adet pla­nörTürk­ku­şu üre­til­miş­tir. Zamanla Alman ve Polonyalı firmalarla lisans anlaşması yapan fabrika, Alman Got­ha 145 uçak­la­rın­dan 45 adet, Polonya PZL24A24C ti­pi 20 adet uçak üretmiştir ve fabrika ayda 4 uçak üretebilecek kapasiteye erişmiştir. Atatürk öldükten sonra da fabrika hızını ve kapasitesini artırarak üretime devam etmiş ve 1939 yılında Türk Hava Kuvvetleri’nin idaresine geçmiştir. 1926’dan itibaren fabrikanınyaptığı uçak sayısı 150’yi geçmiş ve sadece yurtiçinde kullanılmamış, diğer ülkelere de gönderilmiştir. Hatta Hollanda gibi bazı Avrupa ülkeleri sipariş vermektedir. Kayseri Uçak Fabrikasının Kapanması ve Teoriler Uçak fabrikasının kapasitesinin ve piyasadaki yerinin hızla büyümesi devam ederken 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Amerikan Marshall yardımları ile ülkeye bol miktarda uçak girmiş veyerli üretilen uçağa ilgi azalmıştır veya azaltılmıştır. Bundan sonra Türkiye üretmekten çok hazır olarak almaya yönelmiştir ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün büyük bir istek ve önemle kurmuş olduğu, devam etmesi halinde Cumhuriyet sanayisinin en büyük kalelerinden biri olacak olan Kayseri Uçak Fabrikası’nda üretimler durdurulmuş ve tesislerKayseri Hava İkmal ve Bakım Merkezi ismini alarak uçak bakım ve onarım tesisi olmuştur.